Okul Çağı Çocuklarında Obezite
Obezite hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde prevalansı artan, erişkinleri olduğu kadar, giderek çocukları da etkileyen ve yaşam boyu süren kronik bir enerji metabolizması bozukluğudur. Şişmanlık (obezite) vücuttaki yağ miktarının artması olarak tanımlanmaktadır. Günümüzde obezitenin görülme sıklığı her yaş grubunda artmaktadır. Bunun temel nedeni modern yaşamın getirdiği beslenme alışkanlıklarında yağların ve karbonhidratların fazla miktarda tüketilmesi ve çocukların fiziksel aktiviteden uzaklaşarak televizyon ve bilgisayar oyunlarına yönelmeleridir.
Obezite her yaş grubunda görülmekle birlikte fizyolojik olarak hızlı yağ depolanmasının meydana geldiği yaşlarda daha sık görülmektedir. Çocukluk döneminde en sık olarak yaşamın ilk yılı, beş-altı yaş arası ve püberte döneminde olmaktadır. Beş yaşından önce ve 15 yaşından sonra başlayan obezite daha tehlikelidir. Okul öncesi yaşlarda şişman çocukların % 26-41’inin okul çocuklarında şişman olanların % 42-63’ünün erişkin yaşta şişman kalmaya devam ettiği gösterilmiştir. Eğer önlem alınmazsa tüm dünyadaki yetişkinlerin % 20’sinin (150 milyon kişi), çocuk ve adolesanların % 10’unun (15 milyon kişi) şişman olacağı düşünülmektedir.
Çocuğun kişiliği özellikle okul çağlarında şekillenmekte, yetişkinlik çağındaki davranışları üzerinde etkili olacak alışkanlıkların edinilmesi bu yıllara dayanmaktadır. Bu nedenle, okul içinde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşamın teşvik edilmesi amacıyla bu konuda yapılan uygulama ve faaliyetler ile eğitim kadrosunun sergilediği örnek davranışlar çocuk ve gençlerimizin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmalarında temel rol oynamaktadır.
Hızlı büyüme ve gelişme nedeni ile okul çocuklarının pek çok besin öğesine olan ihtiyacı hayatın diğer dönemlerine oranla daha fazladır. Bu dönemde çocukların doğru beslenme alışkanlıkları kazanmaları ile yeterli ve dengeli beslenmeleri oldukça önemlidir.
Çocuklarda şişmanlığın artmasında birçok etmenin etkisi vardır. Şişmanlık, genetik etmenler ile çevresel etmenlerin, enerji metabolizması ve yağ dokusu üzerindeki etkilerinin bir bileşenidir. Genetik yatkınlığı olan bireylerde devam eden çok yönlü çevresel etmenler şişmanlığın oluşumunu kolaylaştırmaktadır.
1. Genetik Etmenler: Obezite oluşumunda genetik etmenlerin % 25-80 oranında rol oynadığı düşünülmektedir. Obezite ve genetik etmenler üzerinde yapılan araştırmalarda her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma şansı %80,yalnızca biri obez ise oran %50,iki de obez değilse oran %9 olarak bulunmuştur.
2. Çevresel Etmenler: Obezite genlerinin varlığı hiçbir zaman tek başına şişmanlama nedeni olmamaktadır. Yetersiz enerji alımı veya yeterli fiziksel aktivitenin bulunduğu koşullarda yağ dokusunda artış olmamaktadır. Şişmanlığa neden olan çevresel etmenler:
• Intrauterin ortam (annenin obez olması, gebelikte aşırı kilo alınması, gestasyonel veya pregestasyonel diyabetin varlığı, annede malnütrisyon, sigara içme )
• Beslenme etmeni (Erken süt çocuğu beslenmesi, yemek tarzı, damak tadı oluşması, hazır besin tüketimi, gazlı içecek tüketimi, reklamlar)
• Irk
• Fiziksel aktivitede azalma (Okul servisleri, asansör kullanımı, teknolojik araçlar, kentlerde yetersiz yeşil alan, spor dersini aksatma, televizyon bilgisayar başında fazla zaman geçirme)
• Aile etmeni (Genetik, beslenme alışkanlıkları, çalışan anne varlığı, ekonomik nedenler)
• Sosyal sorunlar (Apartman yaşamı, kent yaşamında olumsuz çevre)
• Psikososyal etmenler (büyük aile, parçalanmış aile, yaşlı anne, tek çocuk, aile içi geçimsizlik gibi)
ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNDE TEDAVi
Çocuğun kişiliği özellikle okul çağlarında şekillenmekte, yetişkinlik çağındaki davranışları üzerinde etkili olacak alışkanlıkların edinilmesi bu yıllara dayanmaktadır. Bu nedenle, okul içinde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşamın teşvik edilmesi amacıyla bu konuda yapılan uygulama ve faaliyetler ile eğitim kadrosunun sergilediği örnek davranışlar çocuk ve gençlerimizin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmalarında temel rol oynamaktadır.
Hızlı büyüme ve gelişme nedeni ile okul çocuklarının pek çok besin öğesine olan ihtiyacı hayatın diğer dönemlerine oranla daha fazladır. Bu dönemde çocukların doğru beslenme alışkanlıkları kazanmaları ile yeterli ve dengeli beslenmeleri oldukça önemlidir.
Çocukluk çağı obezitesinin tedavisi oldukça zordur ve başarılı bir tedavi için obezite nedenlerinin doğru olarak saptanması ve iyi bir ekip çalışması gereklidir. tedavi yöntemlerinin uygulanabilmesi için ekipte mutlaka bulunması gereken elemanlar doktor, diyetisyen, psikolog ve egzersiz fizyoloğudur. Çocukta olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerinin oluşturulabilmesi ve başarılı bir tedavi için ailenin, akrabaların, arkadaş çevresinin, okul çocuğu ise öğretmenlerinin ve diğer sağlık personelinin işbirliği sağlanmalıdır.
Okul Çağı Çocuklarına Yönelik Sağlıklı Beslenme ve Yaşam Önerileri
➢ Yanlış beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi
• Öğünlerin düzenli olması
• Ara ve ana öğünlerde dengeli besin seçimi
• Şeker ve şeker içeriği yüksek besin tüketiminin azaltılması
• Günlük yağ miktarının ve örüntüsünün düzenlenmesi
• Yeterli sebze ve meyve tüketimi ile günlük posa miktarının düzenlenmesi
• Enerjisi yüksek içeceklerin tercih edilmemesi ancak sıvı tüketiminin arttırılması
• Günlük alınması gereken besinlerin sık öğünlerle (5-6 öğün/gün) ve-rilmesinin sağlanması
• Gereksinmeye uygun miktarların düzenlenmesinde davranış değişik¬liği yaratılması
➢ Yaşam biçiminin değiştirilmesi
• Daha aktif bir yaşam tarzının geliştirilmesi
• Günlük yaşamda spor aktivitelerine yer verilmesi
➢ Reklamların denetlenmesi
• Özellikle çocukların ilgisini çekecek, enerji değeri yüksek, besin de¬ğeri düşük besin maddelerinin reklamları sınırlanmalı veya kaldırılmalıdır.
➢ Okul kantinlerinin denetlenmesi
• Okul kantinlerinde çocuğun sağlığı ve beslenmesine uygun besinle¬rin satışı sağlanmalıdır.
• Her aşamadaki eğitim kurumlarında beslenme servisleri diyetisyen denetiminde olmalıdır.
Bir ülkenin sosyal ve ekonomik yönden beklenen uygarlık seviyesine ulaşabilmesi ancak bedensel ve zihinsel yönden güçlü, sağlıklı ve yetenekli bireylerin varlığına bağlıdır. Ülkemiz nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan çocuk ve gençlerin yeterli ve dengeli beslenmiş olmaları, onların gelecekte sağlıklı ve üretken bireyler olması için ön koşuldur. Şişmanlığın kısa ve uzun dönemdeki hastalıklarla bağlantılı olduğu, şişman kişilerde yaşam süresinin kısaldığı, ayrıca erişkin şişmanların büyük çoğunluğunda bu durumun başlangıcının çocukluk yaşlarına uzandığı iyi bilinmektedir. Bu nedenle çocukluk çağı obezitesi öncelikle erken dönemde tanınmalı, önlenmeli ve girişimde bulunulmalıdır.
ANA ÖĞÜNLER İÇİN DENGELİ MENÜ ÖRNEKLERİ
KAHVALTI ÖRNEKLERİ
• Peynir
• Haşlanmış yumurta
• Taze meyve Suyu
• Ekmek
• Süt
• Poğaça
• Mandalina veya portakal
• Süt
• Haşlanmış yumurta
• Domates-salatalık
• Ekmek
• Süt
• Tahin-pekmez-ekmek
• Portakal • Kaşarlı tost
• Taze meyve suyu • Peynirli omlet
• Domates-salatalık
• Ekmek Ihlamur
ÖĞLE VE AKŞAM YEMEĞİ ÖRNEKLERİ
• Kuru fasulye yemeği
• Bulgur pilavı
• Karışık salata
• Ayran
• Kıymalı kabak yemeği
• Makarna
• Yoğurt
• Kıymalı tepsi böreği
• Domates salatası
• Ayran
• Fırında tavuk
• Pirinç pilavı
• Havuç-marul salatası • Mercimek çorba
• Etli yaprak sarma (yoğurtlu)
• Meyve • Püreli köfte
• Zeytinyağlı taze fasulye
• Sütlaç
GÜNLÜK PRATİK PORSİYONLAR
Kemikleri, dişleri ve kaslarının gelişimi, yaşına ve ağırlığına göre ideal boy uzunluğuna sahip olabilmesi için; Beyin gelişimi, hastalıklara karşı dirençli olması ve kansızlıktan korunması için; Hastalıklardan korunabilmek, gözlerinin, dişlerinin, cildinin sağlığı ve sindirim sisteminin düzenli çalışması için; Enerji sağlaması, sinir sisteminin güçlenmesi için;
HER GÜN
2-3 su bardağı süt veya yoğurt,
1 kibrit kutusu
kadar peynir
HER GÜN
2-3 köfte büyüklüğünde
et, tavuk, balık, hindi veya 1 tabak kurubaklagil yemeği (kuru fasulye, nohut, mercimek vb) buna ilave haftada 3-4 kez
1 adet yumurta
HER GÜN
5 porsiyon
Taze
sebze veya meyve
HER GÜN
4-6 orta dilim ekmek,
1 tabak pilav veya makarna,
1 kase çorba veya
1 orta dilim börek
Obezite her yaş grubunda görülmekle birlikte fizyolojik olarak hızlı yağ depolanmasının meydana geldiği yaşlarda daha sık görülmektedir. Çocukluk döneminde en sık olarak yaşamın ilk yılı, beş-altı yaş arası ve püberte döneminde olmaktadır. Beş yaşından önce ve 15 yaşından sonra başlayan obezite daha tehlikelidir. Okul öncesi yaşlarda şişman çocukların % 26-41’inin okul çocuklarında şişman olanların % 42-63’ünün erişkin yaşta şişman kalmaya devam ettiği gösterilmiştir. Eğer önlem alınmazsa tüm dünyadaki yetişkinlerin % 20’sinin (150 milyon kişi), çocuk ve adolesanların % 10’unun (15 milyon kişi) şişman olacağı düşünülmektedir.
Çocuğun kişiliği özellikle okul çağlarında şekillenmekte, yetişkinlik çağındaki davranışları üzerinde etkili olacak alışkanlıkların edinilmesi bu yıllara dayanmaktadır. Bu nedenle, okul içinde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşamın teşvik edilmesi amacıyla bu konuda yapılan uygulama ve faaliyetler ile eğitim kadrosunun sergilediği örnek davranışlar çocuk ve gençlerimizin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmalarında temel rol oynamaktadır.
Hızlı büyüme ve gelişme nedeni ile okul çocuklarının pek çok besin öğesine olan ihtiyacı hayatın diğer dönemlerine oranla daha fazladır. Bu dönemde çocukların doğru beslenme alışkanlıkları kazanmaları ile yeterli ve dengeli beslenmeleri oldukça önemlidir.
Çocuklarda şişmanlığın artmasında birçok etmenin etkisi vardır. Şişmanlık, genetik etmenler ile çevresel etmenlerin, enerji metabolizması ve yağ dokusu üzerindeki etkilerinin bir bileşenidir. Genetik yatkınlığı olan bireylerde devam eden çok yönlü çevresel etmenler şişmanlığın oluşumunu kolaylaştırmaktadır.
1. Genetik Etmenler: Obezite oluşumunda genetik etmenlerin % 25-80 oranında rol oynadığı düşünülmektedir. Obezite ve genetik etmenler üzerinde yapılan araştırmalarda her iki ebeveyn obez ise çocuğun obez olma şansı %80,yalnızca biri obez ise oran %50,iki de obez değilse oran %9 olarak bulunmuştur.
2. Çevresel Etmenler: Obezite genlerinin varlığı hiçbir zaman tek başına şişmanlama nedeni olmamaktadır. Yetersiz enerji alımı veya yeterli fiziksel aktivitenin bulunduğu koşullarda yağ dokusunda artış olmamaktadır. Şişmanlığa neden olan çevresel etmenler:
• Intrauterin ortam (annenin obez olması, gebelikte aşırı kilo alınması, gestasyonel veya pregestasyonel diyabetin varlığı, annede malnütrisyon, sigara içme )
• Beslenme etmeni (Erken süt çocuğu beslenmesi, yemek tarzı, damak tadı oluşması, hazır besin tüketimi, gazlı içecek tüketimi, reklamlar)
• Irk
• Fiziksel aktivitede azalma (Okul servisleri, asansör kullanımı, teknolojik araçlar, kentlerde yetersiz yeşil alan, spor dersini aksatma, televizyon bilgisayar başında fazla zaman geçirme)
• Aile etmeni (Genetik, beslenme alışkanlıkları, çalışan anne varlığı, ekonomik nedenler)
• Sosyal sorunlar (Apartman yaşamı, kent yaşamında olumsuz çevre)
• Psikososyal etmenler (büyük aile, parçalanmış aile, yaşlı anne, tek çocuk, aile içi geçimsizlik gibi)
ÇOCUKLUK ÇAĞI OBEZİTESİNDE TEDAVi
Çocuğun kişiliği özellikle okul çağlarında şekillenmekte, yetişkinlik çağındaki davranışları üzerinde etkili olacak alışkanlıkların edinilmesi bu yıllara dayanmaktadır. Bu nedenle, okul içinde sağlıklı beslenme ve hareketli yaşamın teşvik edilmesi amacıyla bu konuda yapılan uygulama ve faaliyetler ile eğitim kadrosunun sergilediği örnek davranışlar çocuk ve gençlerimizin sağlıklı yaşam alışkanlıklarını kazanmalarında temel rol oynamaktadır.
Hızlı büyüme ve gelişme nedeni ile okul çocuklarının pek çok besin öğesine olan ihtiyacı hayatın diğer dönemlerine oranla daha fazladır. Bu dönemde çocukların doğru beslenme alışkanlıkları kazanmaları ile yeterli ve dengeli beslenmeleri oldukça önemlidir.
Çocukluk çağı obezitesinin tedavisi oldukça zordur ve başarılı bir tedavi için obezite nedenlerinin doğru olarak saptanması ve iyi bir ekip çalışması gereklidir. tedavi yöntemlerinin uygulanabilmesi için ekipte mutlaka bulunması gereken elemanlar doktor, diyetisyen, psikolog ve egzersiz fizyoloğudur. Çocukta olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerinin oluşturulabilmesi ve başarılı bir tedavi için ailenin, akrabaların, arkadaş çevresinin, okul çocuğu ise öğretmenlerinin ve diğer sağlık personelinin işbirliği sağlanmalıdır.
Okul Çağı Çocuklarına Yönelik Sağlıklı Beslenme ve Yaşam Önerileri
➢ Yanlış beslenme alışkanlıklarının düzeltilmesi
• Öğünlerin düzenli olması
• Ara ve ana öğünlerde dengeli besin seçimi
• Şeker ve şeker içeriği yüksek besin tüketiminin azaltılması
• Günlük yağ miktarının ve örüntüsünün düzenlenmesi
• Yeterli sebze ve meyve tüketimi ile günlük posa miktarının düzenlenmesi
• Enerjisi yüksek içeceklerin tercih edilmemesi ancak sıvı tüketiminin arttırılması
• Günlük alınması gereken besinlerin sık öğünlerle (5-6 öğün/gün) ve-rilmesinin sağlanması
• Gereksinmeye uygun miktarların düzenlenmesinde davranış değişik¬liği yaratılması
➢ Yaşam biçiminin değiştirilmesi
• Daha aktif bir yaşam tarzının geliştirilmesi
• Günlük yaşamda spor aktivitelerine yer verilmesi
➢ Reklamların denetlenmesi
• Özellikle çocukların ilgisini çekecek, enerji değeri yüksek, besin de¬ğeri düşük besin maddelerinin reklamları sınırlanmalı veya kaldırılmalıdır.
➢ Okul kantinlerinin denetlenmesi
• Okul kantinlerinde çocuğun sağlığı ve beslenmesine uygun besinle¬rin satışı sağlanmalıdır.
• Her aşamadaki eğitim kurumlarında beslenme servisleri diyetisyen denetiminde olmalıdır.
Bir ülkenin sosyal ve ekonomik yönden beklenen uygarlık seviyesine ulaşabilmesi ancak bedensel ve zihinsel yönden güçlü, sağlıklı ve yetenekli bireylerin varlığına bağlıdır. Ülkemiz nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan çocuk ve gençlerin yeterli ve dengeli beslenmiş olmaları, onların gelecekte sağlıklı ve üretken bireyler olması için ön koşuldur. Şişmanlığın kısa ve uzun dönemdeki hastalıklarla bağlantılı olduğu, şişman kişilerde yaşam süresinin kısaldığı, ayrıca erişkin şişmanların büyük çoğunluğunda bu durumun başlangıcının çocukluk yaşlarına uzandığı iyi bilinmektedir. Bu nedenle çocukluk çağı obezitesi öncelikle erken dönemde tanınmalı, önlenmeli ve girişimde bulunulmalıdır.
ANA ÖĞÜNLER İÇİN DENGELİ MENÜ ÖRNEKLERİ
KAHVALTI ÖRNEKLERİ
• Peynir
• Haşlanmış yumurta
• Taze meyve Suyu
• Ekmek
• Süt
• Poğaça
• Mandalina veya portakal
• Süt
• Haşlanmış yumurta
• Domates-salatalık
• Ekmek
• Süt
• Tahin-pekmez-ekmek
• Portakal • Kaşarlı tost
• Taze meyve suyu • Peynirli omlet
• Domates-salatalık
• Ekmek Ihlamur
ÖĞLE VE AKŞAM YEMEĞİ ÖRNEKLERİ
• Kuru fasulye yemeği
• Bulgur pilavı
• Karışık salata
• Ayran
• Kıymalı kabak yemeği
• Makarna
• Yoğurt
• Kıymalı tepsi böreği
• Domates salatası
• Ayran
• Fırında tavuk
• Pirinç pilavı
• Havuç-marul salatası • Mercimek çorba
• Etli yaprak sarma (yoğurtlu)
• Meyve • Püreli köfte
• Zeytinyağlı taze fasulye
• Sütlaç
GÜNLÜK PRATİK PORSİYONLAR
Kemikleri, dişleri ve kaslarının gelişimi, yaşına ve ağırlığına göre ideal boy uzunluğuna sahip olabilmesi için; Beyin gelişimi, hastalıklara karşı dirençli olması ve kansızlıktan korunması için; Hastalıklardan korunabilmek, gözlerinin, dişlerinin, cildinin sağlığı ve sindirim sisteminin düzenli çalışması için; Enerji sağlaması, sinir sisteminin güçlenmesi için;
HER GÜN
2-3 su bardağı süt veya yoğurt,
1 kibrit kutusu
kadar peynir
HER GÜN
2-3 köfte büyüklüğünde
et, tavuk, balık, hindi veya 1 tabak kurubaklagil yemeği (kuru fasulye, nohut, mercimek vb) buna ilave haftada 3-4 kez
1 adet yumurta
HER GÜN
5 porsiyon
Taze
sebze veya meyve
HER GÜN
4-6 orta dilim ekmek,
1 tabak pilav veya makarna,
1 kase çorba veya
1 orta dilim börek
|
Yazan
|
Bu makaleden alıntı yapmak
için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir: "Okul Çağı Çocuklarında Obezite" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Dyt.Nazlı ŞİŞİK'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır. Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Dyt.Nazlı ŞİŞİK'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz. |
1 Beğeni 
Yazan Uzman
|
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak
hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir
yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.
