2007'den Bugüne 92,262 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Ailelerde Şemalar ve Bilişsel Davranışçı Aile Terapisinde Kendini İzleme Yöntemi
MAKALE #17075 © Yazan Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER | Yayın Ağustos 2016 | 4,353 Okuyucu
Şemalar, insanların, hayatlarına ve ilişkilerine dair kendilerine yol göstermeleri için takip ettikleri yol haritalarına benzer (Türkçapar, 2015; Dattilio, 2015). Önceki yaşantılarımızdan temel alır ve düşüncelerimizi ve algılarımızı organize eden bilişsel yapılardır (Dattilio, 2005). örneğin kişinin "her şeyi mükemmel yapmalıyım, eğer yapamazsam başarısız olurum" gibi bir şeması varsa bu şema doğrultusunda kendine hedefler seçecek ve olayları algılayacaktır.

İster bilinçli ister bilinçdışı olsun, ana babaların ilk ailelerinden aldıkları inançlar mevcut aile şemasının gelişmesine yol açan ortak görüşlerine katkıda bulunur. Bu tutum kümeleri çocuk yetiştirmeye aktarılır, uygulanır ve ebeveynlerin ve onların çevreleri ile yaşam deneyimleri ile ilgili kendi bireysel algıları ile birleştiklerinde aile şemasını etkiler (Nichols, 2013). örneğin üstteki örnek olarak verilen bir şemaya sahip baba çocuğundan hep iyi notlar almasını bekleyecektir ve onu bu yönde motive etmeye çalışacaktır.

Kuşaklararası şemalar nesilden nesile aktarılabilirler. Bu şemalar olumlu veya olumsuz ve bilinçli veya bilinçsiz olabilir. Şemalar negatif olduğunda ve kişi bu şemalarının farkında olmadığında değiştirilmesi daha zordur. Ailenin şeması, bilişsel çarpıtmalar içerdiği ölçüde, işlevsel olmayan etkileşimlere yol açar. Örnek olarak bu şemalar kişinin seçici olarak neyi algıladığı, diğer kişinin davranışları hakkında yaptığı çıkarımlar ve aile ilişkilerinden memnun olup olmamasını etkiler. Genellikle şemalar, algılanan yeni bilgiler kişilerin inançlarını değiştirebilecek kadar güçlü olduklarında değişebilirler (Dattilio, 2006; Dattilio, 2015).

Danışanlar dirençli şemalarla uyumsuz olan yeni bilgiler gelip bu sabit fikri tehdit ettiği zaman, bu yeni fikri kabul etmek yerine sabit fikirlerine daha çok yapışabilirler. Bunun nedeni ilk aile ile paylaştıkları bu düşünce şeklini değiştirmenin onlara saygısızlık olduğuna yönelik bilişsel bir çarpıtma olabilir. Eski bir inancın veya düşünce şeklinin herhangi bir değişikliğe uğramadan işlevini sürdürmesini beklemek mantıksızdır. Aile terapisi sürecinde şemaların bu özellikleri dikkate alınarak özel yöntemler uygulanır ve aile çatışmalarında şemaların rolleri fark ettirilerek yeniden yapılandırılır. Bütün aile dinamiklerinin yanı sıra, aile standartları, varsayımları, algılarındaki temel noktalar tartışılarak şemaların oynadığı rolü görmeleri sağlanır (Dattilio, 2005; Dattilio, 2015). Aile şemalarına müdahale etmede Dattilio (2005) sekiz adımdan oluşan bir müdahale planı önermiştir. Bunlar;
1. Adım: ailedeki ortak şemaları ortaya çıkarmak ve tanımlamak, ayrıca şemalar tarafından desteklenen çatışmalardaki önemli noktaları ve bunların işlevsizliğini belirlemek.
2. Adım: bu şemaların nasıl kökleşmiş olduğuna ve köken ailede kullanılan şemalara bakılır. Bunun içinde ebeveynlerin büyürken ki ana-baba tutumları ve şemaları incelenir.
3. Adım: değişim için gerekli olan ihtiyaçlar, bir şemanın yeniden nasıl yapılandırılırsa, daha uyumlu ve fonksiyonel aile etkileşimlerini destekleyeceğini göstermek. Bu noktada şemaların değişiminin ailede daha az çatışma yaratacağını ve tansiyonu düşüreceğini vurgulamak önemlidir.
4. Adım: var olan işlevsiz şemaları düzenleme ve değişim ihtiyacı için bütün olarak tüm ailenin işbirliğini teşvik etme ve onların onayını ortaya çıkarmak. Böylece her bir aile üyelerinin ihtiyacı farklı olsa da terapide tüm ailenin birleştiği ortak bir hedef oluşturulmuş olur. Yeni bilgiler toplanarak değişim konusunda hedef oluşturulur.
5. Adım: aileyi rahatlatmak için ailenin değişebilme ve strateji oluşturma yeteneği değerlendirilir. Ailenin temel inançlarını değiştirmek konusunda yeteneklerinin ne durumda olduğunu değerlendirmek önemlidir. Eğer potansiyellerinde sınırlılık varsa, başa çıkma stratejileri edinmekte onları zorlayacaktır.
6. Adım: değişiklikleri uygulama aşamasıdır. Değişimi ortaya çıkarmak için terapist bir enstrüman gibi işlev görür. Değiştirilmiş temel inançları dikkate alan aile üyelerini destekler. Bunun için ailenin yeni düşünceleri ile oluşturdukları deneyimleri hakkında konuşma, beyin fırtınası yapma, eski ve yeni inançların aile etkileşimine etkisini karşılaştırma gibi çalışmalar yapılır. Değişimin devamı için en önemli nokta aile üyelerinin düzenlenmiş şemalara göre yapmış oldukları yeni davranışların birbirlerini nasıl etkilediğinin tanımlanmasıdır.
7. Adım: yeni davranışların yürürlüğe girmesi için aile egzersizleri ve ödevlerle kalıcı hale getirilir.
8. Adım: değişikliklerin kalıcı hale gelmesinde ise değişen şemaların ve tekrar eden pratiklerle ailedeki davranışların kalıcı bir örüntü oluşturmasıdır. Böylece aile gelecekte oluşacak yeni durumlarla bu şema ve davranışlarını bütünleştirebilirler

Bilişsel Davranışçı Tekniklerden Kendini İzleme Yöntemi

Bilişsel süreçler, ilişkilerdeki işlev bozuklarını anlamak için bilişsel terapi yaklaşımının bel kemiğidir. Bilişsel terapi, nasıl depresyonu olan kişide onun düşünce sistemi üzerinde çalışıyorsa, evlilik terapisinde de aynı şekilde tedavi sistemi uygulanır. İlk yapılan en önemli şey, biliş sistemlerinde problemler gibi durumlar için nasıl taraflı düşündükleri, bu düşünceleri nasıl fark edip tanımlayacağı öğretilir. Ardından çiftler birbirleri hakkında inanç ve yorumlarını test edebilirler, onları düzenleyerek doğru hale getirebilirler (Beck, 1988; Dattilio, 2015).
Kendini izleme çalışmaları terapiste zorluk yaşanan durumlara yönelik güncel bilgileri alabilecekleri şekilde dizayn edilir (Dattilio ve Dickson, 2007). Bu süreç eğitimle başlar ve bireylerden iki seans arasında düşünce ve duygularını değerlendirmeleri istenir. Daha sonra seanslar sırasında bunun üzerine çalışılır. Ev ödevleri ile seansın içeriğinin gerçek yaşamda denenmesi sağlanır. Süreç ilerledikçe, terapist ailenin çarpıtmalarını ve negatif ifadelerini fark etmelerini sağlamak amacıyla dikkatli bir şekilde aileyi izler. Bir çarpıtma yakalandığında, geri bildirim verir ve bu konu üzerinde durulur. Kendi kendine ve diğerleri ile olan deneyimlerindeki inanç ve otomatik düşüncelerini fark etmesi konusunda desteklenir (Weeks ve Treat, 2012; Dattilio, 2015; Dattilio ve Dickson, 2007).). Aile yaşamının daha nitelikli hale getirilebileceğini öğretilir (Nichols, 2013).

Bilişsel-davranışçı terapi doğrusal bir süreç izlese de bilişler sistematik olarak ta kavramsallaştırılmalıdır. Bu nedenle yaklaşım, sistemler kuramıyla da bağdaşır. Bazen çiftler birçoğu aynı olan ama mantıksız ve işe yaramayan bilişsel çarpıtmalara sahip olabilirler. Fakat bu bilişsel çarpıtmalar eşleri birbirine bağlama işlevi görebilir. Örneğin, çift ne pahasına olursa olsun çatışmadan uzak durması gerektiğine inanabilir. Bu bilişsel çarpıtma onları öfke ve çatışma ile uğraşmaktan korur. Bu fikir eşleri birbirine bağlar ama aynı zamanda patolojik bir ilişki durumu da yaratır (Weeks ve Treat, 2012; Nichols, 2013).

Bazen de bir eşin sahip olduğu düşünce diğerininki ile tamamlanabilir. Örneğin eşlerden biri “kendime ait bir hayatım olmalı” diye düşünürken diğeri de “mükemmel bir eş olmalıyım ve yapmak istediği şeyleri yapmasına izin vermeliyim” diye düşünebilir. Bu nedenle terapide terapist eşlerle birlikte bu simetrik ve tamamlayıcı bilişlerin etkilerini tartışmalıdır. Eğer bir eş düşüncesini değiştirirse, bunun diğerinin üzerinde ki etkisi nasıl olur? Diğeri düşüncelerini nasıl değiştirebilir? İlişkide ne gibi farklılıklar olacak? gibi sorular sorulabilir (Weeks ve Treat, 2012).

Her iki eşin düşünceleri bir kez anlaşıldığında, problemi neyin yarattığı üzerinde çalışılabilir. Daha sonra her ikisine düşünce tarzlarını değiştirme üzerine yoğunlaşmaları istenir. Bu amaca yönelik olarak aşağıdaki sorular sorulabilir (Weeks ve Treat, 2012);
• Evlenmeden önce evlilikten ne bekliyordunuz?
• Evlendikten hemen sonra evlilikten neler bekliyorsunuz?
• Şu anda evlilikten ne bekliyorsunuz?
• Ayrıca eşlerden şu cümleyi tamamlaması istenir:
“Bir eş _____________________________________________malıdır.
Klinisyen bu düşünceleri doğru veya yanlış olarak dile getirmemelidir. Bunları tercih, beğeni veya inanmama olarak tanımlayabilir. Bu kendini takip yöntemi eşlerin kendi bilişsel çarpıtmaları fark etmesine ve değiştirmesine olanak sağlar (Weeks ve Treat, 2012).

Örneğin aile üyelerinin birlikte hareket etmeleri gerektiği inancıyla yetiştirilen bir kadın, kocası kendi başına bir şeyler yapmak istediğinde büyük olasılıkla kendini tehlikede hissedecektir. (Nichols, 2013).

Terapist olayları yorumlama ve otomatik düşünceler gibi bilişsel süreçler hakkında bilgi erdikten sonra bunları seanslar arasında not tutmasını ister. Bu tarz bir kayıt tutma sistemi ile terapist çiftlere ve ailelere otomatik düşüncelerinin verdikleri duygusal ve davranışsal tepkilerle nasıl bağlantılı olduğunu gösterir ve ilişkilerde rahatsızlık yaratan durumları keşfederler. Bu yöntem ile düşünlerinin diğerlerini nasıl etkilediğini ve bu düşüncelerin kontrol edilebileceğini fark eder (Dattilio, 2015). Kendi kendine izleme çalışmasındaki ana amaç kişilerin kendileri ile tam temasa geçerek nasıl düşündükleri ve davrandıkları ile kişisel dinamiklerinin nasıl olayları etkilediğini fark etmesine yardım eder (Dattilio ve Dickson, 2007).

Dattilio, F. M. (2005). The Restructuring of Family Schemas: A Cognitive-Behavioral Perspective. Journal of Marital and Family Therapy. 31 s. 15-30.
Dattilio, F.M. (2006). A Cognitive-Behavioral Approach to Reconstructing İntergenerational Family Schemas. Contemporary Family Therapy 28 s.191-200 DOI: 10-1007/s10591-006-9005-z
Dattilio, F. M. (2015). Bilişsel Davranışçı Çift ve Aile Terapisi Klinisyenler İçin kapsamlı Bir Rehber. (Özakkaş, T. Çev. Edt.) İstanbul: psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları
Nichols, M. P. (2013). Aile Terapisi Kavramlar ve Yöntemler. (Gündüz Çev.) İstanbul: Kaknüs Yayınları
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Ailelerde Şemalar ve Bilişsel Davranışçı Aile Terapisinde Kendini İzleme Yöntemi" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'in izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     1 Beğeni    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Ayfer SUMMERMATTER Fotoğraf
Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER
İstanbul (Online hizmet de veriyor)
Doktor Psikolojik Danışman
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi30 kez tavsiye edildiİş Adresi Kayıtlı
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Dr.Psk.Dnş.Ayfer SUMMERMATTER'in Yazıları
► Bilişsel Davranışçı Terapi Psk.Arzu BEYRİBEY
► Bilişsel Davranışçı Terapi (Bdt) Psk.Benan ŞAHİNBAŞ
► Bilişsel Davranışçı Terapi Psk.Dnş.İnci AYDIN
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Ailelerde Şemalar ve Bilişsel Davranışçı Aile Terapisinde Kendini İzleme Yöntemi' başlığıyla benzeşen toplam 14 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
► Çocuklarda Beslenme Ocak 2019
► Neurofeedback Nedir? Şubat 2017
◊ Bana Fırsat Ver Anne! Aralık 2017
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


14:23
Top