2007'den Bugüne 92,260 Tavsiye, 28,210 Uzman ve 19,973 Bilimsel Makale
Site İçi Arama
Yeni Tavsiye Ekleyin!



Ön Çapraz Bağ – Öçb – Yaralanması, Kopması, Tamiri ve Rehabilitasyonu
MAKALE #18539 © Yazan Uzm.Fzt.Mustafa YALÇIN | Yayın Haziran 2017 | 5,779 Okuyucu
ÖN ÇAPRAZ BAĞ – ÖÇB – YARALANMASI, KOPMASI, TAMİRİ VE REHABİLİTASYONU
ÖÇB yırtıkları, sıklıkla dolaylı zorlanmalar sonucu ortaya çıkar. Klinik olarak genellikle ani deselerasyon, dönme ve yer değiştirme hareketleri sırasında olur. Daha nadir olarak doğrudan antero-posterior darbeler sonucu örn. futbocunun bacağına arkadan kayarak müdahale sırasında ortaya çıkar.

Ön çapraz bağ ağırlıklı olarak düzenli bir biçimde dizilmiş birbirine paralel uzanan kollajen
fibrillerinden oluşur. Ayrıca ön çapraz bağ kollajen yanında fibroblastlar ve onların salgıladıkları proteoglikandan oluşan ekstrasellüler matriks de içerir.
Ön çapraz bağın kemiğe yapışma yerlerinde bir geçiş dokusu bulunur.
Bunlar: 1. Bağın lifleri
2. Mineralize olmamış kartilaj
3. Mineralize kartilaj
4. Subkondral kemik plağı
Kemikten bağa geçiş bölgesindeki bu mikroyapı, sertlikte aşamalı bir azalmaya ve böylece stresin yapışma bölgesinde birikmesinin engellenmesine neden olur. Tibial sinirin bir dalı olan posterior artiküler sinir ön çapraz bağı innerve eder. ÖÇB’ın dış sinovyasında ve damar yapılarının yüzeyinde propriosepsiyonda önemli rolleri olan mekanoreseptörler bulunur. Reseptörler aynı zamanda bağın yapışma yerlerinde özellikle femoral yapışma yerinde de bulunur.
ÖÇB’da dört farklı mekanoreseptör bulunur. Bunlar; Ruffini, Pacini, Golgi ve serbest sinir uçlarıdır. Prosprioseptif özellikleri olan bu reseptörlerin çoğu Ruffini tipi mekanoreseptörlerdir ve gerilmeye duyarlı olup, dizin ekstansiyonu sırasında aktivite olurlar. Az sayıda olan Pacini tipi mekanoreseptörler ise basıya duyarlı olup fleksiyon sırasında uyarılırlar. Serbest sinir uçları temel olarak eklem inflamasyonuna ve ağrıya duyarlıdırlar. Ayrıca nöropeptidler salgılayarak lokal vazomotor cevabı yönetirler. Bu özellikleri ile greft revaskülarizasyonunda düzenleyici rol oynadıkları bilinmektedir. Tedavi edilmemiş ÖÇB lezyonlarında; travmadan sonraki 3 ay boyunca mekanoreseptörlerin seviyesi aynı kalır. Daha sonra mekanoreseptörlerin sayısı yavaş yavaş azalır ve 9. ayda sadece serbest sinir uçları bulunabilir.

Dizde bağ yaralanmalarının nedenleri arasında ilk sırada spor aktiviteleri yer alır. Spor aktiviteleri etyolojinin hemen hemen %90’ından sorumludur. Spor aktiviteleri sırasında ani yavaşlama, dönme ve yer değiştirme hareketleri esnasında dizde bağ yaralanmaları özellikle ÖÇB lezyonu gelişir. Bağ lezyonlarının diğer nedenleri arasında trafik kazaları (özellikle
motosiklet kazaları) ve düşmeleri (yüksekten düşmeler) sayabiliriz.
Spor aktiviteleri sırasında oluşan bağ yaralanmalarının %50’ye yakınını ÖÇB lezyonları oluşturur. ÖÇB yırtıkları sıklıkla dolaylı zorlanmalar sonucu ortaya çıkar. Daha nadir olarak arkadan öne doğru direk darbeler sonucu ortaya çıkar.

-Diz hiperekstansiyondayken, tibia’ya uygulanan varus ve iç rot. zorlaması (en sık)
-Şiddetli valgus ve dış rot. zorlamaları
-İzole iç rot. zorlaması
-Şiddetli hiperekstansiyon zorlamaları
-Şiddetli varus zorlamaları
-Hiperfleksiyon zorlaması (en nadir)
Valgus-dış rotasyon zorlaması: Kayak sporuna yeni başlayan kişilerde kayağın ucunun kara takılması ile oluşan valgus-dış rotasyon zorlanması ile ÖÇB lezyonu gelişir. Şiddetli valgus ve dış rotasyon zorlanmalarında önce iç yan bağ ve iç menisküs,zorlama devam ederse ÖÇB yırtığı olabilir.
Antero–posterior yerdeğiştirme: Profesyonel kayakçılarda kayağın arka kısmına oturur pozisyonda kayarlarken düzensiz bir zeminle karşılaştıklarında kuvvetli quadriseps kontraksiyonu gelişir. Bu kas kontraksiyonu sonucunda tibianın aşırı öne translasyonu oluşur. ve bu mekanizma ÖÇB lezyonuna neden olur. Aynı mekanizma futbolcularda da gelişebilir.
Varus–iç rotasyon–ekstansiyon zorlanması: Tibianın femura göre varus ve iç rotasyon hareketinin hiperekstansiyon ile kombine olduğu mekanizma sonucunda kayakçılarda ve basketbolcularda ÖÇB lezyonu gelişebilir. Basketbolcu rebaund için sıçradığında ayaklar iç rotasyonda ve diz hiperekstansiyonda iken yere düşer ise ÖÇB lezyonu gelişir. Yine kayakçıların vücutlarını öne eğerek yükseldiklerinde yere inerken kayaklarının uçlarını iç rotasyona getirerek yere hızla temas etmeleri sonucu oluşan ÖÇB lezyonu aynı mekanizmaya örnektir.
Şiddetli varus zorlanmaları önce dış yan bağ daha sonra ön çapraz bağ yırtığına yol açar. Basketbolde jump shot atışı sonrasında dengesiz basma ile dizin öne ve rotasyona zorlanması ile ön çapraz bağ yaralanması olur.
Hiperfleksiyon zorlaması: Hiperfleksiyon travması nadirdir. Oyuncunun ikili mücadele sırasında bacağının kendi altında kalması hipefleksiyon travmasına örnektir ve ÖÇB lezyonuna neden olur. Ağrı diz eklemindeki diğer yapılarda meydana gelen hasarlardan kaynaklanır. Yaralanması sonrası kişi yaptığı aktviteye devam edemez. Bunun yanında dizde hareket kısıtlılığı olabilir. Bir kaç saat içinde diz şişer.İleriki dönemlerde, merdiven inip çıkmadaki problemi dışında GYA problemi yoktur. Bu dönemde Pivot-Shift Testi pozitiftir. 70 derece fleksiyonda yapılan Ön Çekmece Testi pozitiftir.
Daha ağır vakalarda ise çoklu bağ yaralanmasına bağlı olarak eklemde kombine instabilite olur.hematomun cilt altından görülmesi eklem kapsülü yırtığı ile beraber ağır bir yaralanmayı gösterir. Geç olgularda yakınmalar daha çok ÖÇB yaralanmasına sekonder olarak gelişen ikincil patolojiler ve instabiliteden kaynaklanır. En sık yakınmalar koşamama spor yapamama ani durma ve sıçramalar da dizin boşa çıkması ve ağrıdır. Ön çapraz bağ yetersizliğinin güncel tedavisinde kullanılan biyolojik greftlerin başarısı, onların eklem içi yaşayan dokular olarak kalmasına bağlıdır. Greftin eklem içi yerleştirilmesini takiben greft fizyolojik ve biyomekanik olarak bir çok değişiklikler geçirir ve orjinal ön çapraz bağa benzemeye çalışır. Kullanılan bu greftler eklem içine yerleştirildikleri anda damarsızdırlar. Greft eklem içine yerleştirildikten sonra, infrapateller yağ yastıkçığından ve sinovyadan kaynaklanan damarlı sinovya dokusu greft’i çevreler. Bu olaya sinoviyalizasyon denir Sinoviyalizasyon oluşumu greftin yerleştirilmesini takip eden 4 ile 6 hafta içinde olur . Bu sırada greftin damarsız olan orta bölgesinde iskemik nekroz başlar. Greftin etrafını çevreleyen bu sinovya greftin damarlanması için bir kaynak görevi görür. İnfrapateller yağ yastıkçığından kaynaklanan damarlar greftin damarlanmasında önemli rol oynarlar. Bu olaya revaskülarizasyon denir.Bu olayı, damarlı greft dokusuna hücrelerin toplanması ve hücre proliferasyonu izler. Revaskülarizasyon işleminin tamamlanması 20 hafta içinde olur. Revaskülarizasyon işlemi oluşurken bir taraftan da greftin morfolojik, biyokimyasal ve biyomekanik özelliklerinde bir takım değişiklikler görülür. Bu değişikliklerin tümüne birden Ligamentizasyon denir. Greft ligamentizasyon işlemi sırasında kıvrım özellikleri açısından ön çapraz bağa benzer. Yine ligamentizasyon işlemi sırasında hücreler iğsi biçimden yuvarlak ve oval biçime dönüşürler ve ÖÇB’da olduğu gibi kollajen lifleri arasında longitüdinal olarak düzenli bir biçimde dizilirler. Revaskülarizasyon işleminin tamamlanması 20 hafta içinde olur. Revaskülarizasyon işlemi oluşurken bir taraftan da greftin morfolojik, biyokimyasal ve biyomekanik özelliklerinde bir takım değişiklikler görülür. Bu değişikliklerin tümüne birden Ligamentizasyon denir. Greft ligamentizasyon işlemi sırasında kıvrım özellikleri açısından ön çapraz bağa benzer. Yine ligamentizasyon işlemi sırasında hücreler iğsi biçimden yuvarlak ve oval biçime dönüşürler ve ÖÇB’da olduğu gibi kollajen lifleri arasında longitüdinal olarak düzenli bir biçimde dizilirler.
ÖÇB sprainleri ciddiyetine göre
3 dereceye ayrılır:
1. minimum bağ hasarı ile ağrı
2. daha fazla bağ hasarı ve eklemde hafif boşalma
3. bağda tamamen yırtık ve eklem stabil değil

ÖÇB tedavisinde 2 yöntem uygulanır.
1- Cerrahi
2- Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Ancak Tedavinin şekli cerrahi olsa bile cerrahiden sonra Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon kaçınılmazdır.
CERRAHİ TEDAVİ
Amaç ; Semptomatik instabiliteyi önlemek , Normal diz kinematiğini sağlamak, Sekonder eklem dejenerasyonunu engellemek.

ÖÇB TAMİRİNDE KULLANILAN GREFTLER

1-Patellar Tendon Grefti
2-Hamstring Grefti
3-Kadavra Grefti
Hamstring Tendonu Kullanma Endikasyonları
-Vücut ağırlığı 90kg’ın altında olanlar
-Epifizleri açık olanlar
-Patello-femoral dizilim bozukluğu veya instabilitesi olanlar
-Dini, mesleki veya sportif nedenlerle diz çökme gerekliliği duyanlar
-Diz önü ağrısı veya patello-femoral dejenerasyonu olanlar

Hamstring Tendonu için Rölatif Kontrendikasyonlar
-Kısa mesafe koşucusu gibi yaptığı spor temel olarak hamstring’e dayalı olan kişilerde(pivot-shift testi ++++)
-Ağır ve iri kişilerde
-Genel eklem gevşekliği olan kişilerde
-Daha önce dizin medial tarafında açık cerrahi girişiminin yapıldığı kişilerde
-Kronik medial laksitesi olanlarda
-Akut iç yan bağ patolojisi olanlarda aynı taraftan kullanımı tercih edilmemelidir.
ÖÇB YARALANMASINDA FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
Amaç; Eklem hareketliliği, Kas kuvvetini arttırma , Ağırlık taşıma ve yürüme eğitimiyle fonksiyonel aktivitelere ve spora geri dönüşü sağlama, Güç, dayanıklılık ve esneklikteki yetersizliklerin ortadan kaldırılması, Yaralanma öncesindeki seviyeye emniyetli geri dönüşü sağlama, Fonksiyonların yeniden kazanılması
Prensiplerimiz; Erken hareket ve ağırlık aktarma, Erken ödem kontrolü, Grefti aşırı yüklerden koruma, Gerekli durumlarda dizlik kullanımı, Erken hamstring kuvvetlendirme, Dinamik eklem stabilitesini sağlama, KKZE kullanma, Prorioceptif eğitim, nöromüsküler reedükasyonu sağlama, Kas kuvvet ve kondüsyonunu arttırma, Bir seviyeden diğerine kontrollü geçişi sağlama, Aerobik kardiovasküler eğitim verme, Spora özel çeviklik eğitimi verme, Atletik aktivitelere geçiş.

Programımızı Etkileyen Faktörler: Cerrahi işlemin tipi(açık veya artroskopik),Cerrahi işlem uzunluğu, Kullanılan greftin tipi, Greftin yerleşimi, ÖÇB’a eşlik eden menisküs, bağ ve kıkırdak yaralanmaları, Hastaya ait özellikler, Lezyonun akut yada kronik olması.
Komplikasyonlar; Cerrahi işlemin tipi(açık veya artroskopik), Cerrahi işlem uzunluğu, Kullanılan greftin tipi, Greftin yerleşimi, ÖÇB’a eşlik eden menisküs, bağ ve kıkırdak yaralanmaları, Hastaya ait özellikler, Lezyonun akut yada kronik olması
ÖÇB tamiri sonrası rehabilitasyon 3 dönemde incelenir.
-Akut dönem(0-3 hafta)
-Subakut dönem(3-6 hafta)
-Kronik dönem(6-12 hafta)
Akut dönem
Soğuk uyg. cryocuff,elevasyon, aktif ayak bileği hareketi
Dizlikler, bantlamalar
Ödem ve spazm için; klâsik masaj
Patellar mobilizasyon
Patellar tendona tansvers friksyon masajı
Ağrı ve ödem için; TENS, diadinanik akım, ent. akım
Ambulasyon;dizlik, KD ve parsiyel ağırlık
VMO’ya ES
SLR, izometrik eg.,
Subakut dönem
SLR egz. ağırlıkla ve tüm yönlerde yapılır.
Germe egz.(hamstring, quadrices,gastro-soleus)
KKZE
Terminal ekstansiyon egz.
Yürüme; parsiyel tam ağırlık
Denge ve propriosepsiyon
Tibio-femoral eklem mob., ilio-tibial bant germe,
fonksiyon masajı, dört yönlü patellar mob.
Kronik dönem
Terrabandlar, ağırlıklar ve ekstansiyon aletleri
Eksentrik egz.
KKZ ve proprioseptif egz. zorlaştırılır.
Kolaydan zora arka ve yan kosular, 8 şekli, S şekli, zig-zag koşulara geçilir.
2.ayın sonunda pliometrik ve spora özel egzersizlere geçilir.

Ödem ve efüzyon kontrolu için; Elevasyon , Kopmresyon , Masaj, Soğuk uygulama, Aktif ayak bileği hareketleri.
Kapalı Kinetik Zincir Egzersizleri İçin (KKZE); AKZE, zincirin ucu yüklenmemiştir ve serbest olarak hareket eder. Örn; ayak ile topa vurma, leg-curl egz. KKZE, zincirin distal kısmı kısıtlanmıştır; sabit pozisyon ve yüklenme nedeniyle hareket etmesi engellenir., Örn; çömelme, yarım çömelme, bisiklet çevirme ve leg-press egz.
Rehabilitasyonda Proprioseptif Uygulamalar, Proprioseption; ÖÇB hacminin %1-2 mekanoreseptörlerden oluşur. Rehabilitasyon ile ÖÇB tamirinden 3 ay sonra propriosepsiyonda hafif bir artış olduğu,6 ay sonra da normal değerlere ulaşıldığı bildirilmiştir. Aktivitelere erken dönüş, proprioseptif kaybın halâ sürmesi nedeniyle yeniden yaralanmaya yol açabilir.
Spora Dönüş ; İzokinetik testler sonucunda sağlam tarafa göre quadriceps fonksiyonunun %80’den fazla, hamstring fonksiyonunun %85’den fazla olması gerekir,Tam ekstansiyon sağlanmalı, ağrısız fleksiyon gerçekleştirilmelidir. Efüzyon geçmiş olmalıdır. Aksamadan düz koşu yapabilmelidir. Aksamadan merdiven ve yokuş inme-çıkma yapabilmelidir. Yaralanmış tarafla ağrısız sıçrayabilmelidir.

Fzt. Mustafa YALÇIN
Yazan
Bu makaleden alıntı yapmak için alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir:
"Ön Çapraz Bağ – Öçb – Yaralanması, Kopması, Tamiri ve Rehabilitasyonu" başlıklı makalenin tüm hakları yazarı Uzm.Fzt.Mustafa YALÇIN'e aittir ve makale, yazarı tarafından TavsiyeEdiyorum.com (http://www.tavsiyeediyorum.com) kütüphanesinde yayınlanmıştır.
Bu ibare eklenmek şartıyla, makaleden Fikir ve Sanat Eserleri Kanununa uygun kısa alıntılar yapılabilir, ancak Uzm.Fzt.Mustafa YALÇIN'ın izni olmaksızın makalenin tamamı başka bir mecraya kopyalanamaz veya başka yerde yayınlanamaz.
     Beğenin    
Facebook'ta paylaş Twitter'da paylaş Linkin'de paylaş Pinterest'de paylaş Epostayla Paylaş
Yazan Uzman
Mustafa YALÇIN Fotoğraf
Uzm.Fzt.Mustafa YALÇIN
Bursa
Uzman Fizyoterapist
TavsiyeEdiyorum.com Üyesi27 kez tavsiye edildi
Makale Kütüphanemizden
İlgili Makaleler Uzm.Fzt.Mustafa YALÇIN'ın Makaleleri
► Kızlık Zarı Dikimi ve Tamiri Op.Dr.Firdevs UĞUZ
► Kızlık Zarı Tamiri (Himenoplasti) Op.Dr.Kutlugül YÜKSEL
► Ön Çapraz Bağ Ameliyatı Sonrası Fizik Tedavi Dr.Fzt.Halil İbrahim KURMAZ
TavsiyeEdiyorum.com Bilimsel Makaleler Kütüphanemizdeki 19,973 uzman makalesi arasında 'Ön Çapraz Bağ – Öçb – Yaralanması, Kopması, Tamiri ve Rehabilitasyonu' başlığıyla benzeşen toplam 15 makaleden bu yazıyla en ilgili görülenleri yukarıda listelenmiştir.
Sitemizde yer alan döküman ve yazılar uzman üyelerimiz tarafından hazırlanmış ve pek çoğu bilimsel düzeyde yapılmış çalışmalar olduğundan güvenilir mahiyette eserlerdir. Bununla birlikte TavsiyeEdiyorum.com sitesi ve çalışma sahipleri, yazıların içerdiği bilgilerin güvenilirliği veya güncelliği konusunda hukuki bir güvence vermezler. Sitemizde yayınlanan yazılar bilgi amaçlı kaleme alınmış ve profesyonellere yönelik olarak hazırlanmıştır. Site ziyaretçilerimizin o meslekle ilgili bir uzmanla görüşmeden, yazı içindeki bilgileri kendi başlarına kullanmamaları gerekmektedir. Yazıların telif hakkı tamamen yazarlarına aittir, eserler sahiplerinin muvaffakatı olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, başka bir yerde kullanılamaz, kopyala yapıştır yöntemiyle başka mecralara aktarılamaz. Sitemizde yer alan herhangi bir yazı başkasına ait telif haklarını ihlal ediyor, intihal içeriyor veya yazarın mensubu bulunduğu mesleğin meslek için etik kurallarına aykırılıklar taşıyorsa, yazının kaldırılabilmesi için site yönetimimize bilgi verilmelidir.


05:14
Top