Bireysel potansiyelin karmaşık dokusunu ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu'nun (DEHB) yarattığı zorlukların üstesinden gelenlerin incelikli deneyimlerini daha da derinlemesine incelediğimizde. Bireysel potansiyeli oluşturan beceriler, yetenekler ve benzersiz niteliklerin bir araya gelmesi, sabırla keşfedilmeyi ve geliştirilmeyi bekleyen zengin bir rezervuara benzer. Bu potansiyel rezervuarı her insanın doğasında var olsa da, DEHB ile mücadele eden bireyler genellikle kendilerini farklı bir yolculukta bulur ve doğuştan gelen yeteneklerini ortaya çıkarmak ve beslemek için özel bir yaklaşım gerektiren engellerle karşılaşırlar. Bu nörogelişimsel bozuklukla mücadele edenlerin tam potansiyellerinin farkına varmaları, DEHB'nin inceliklerinin derinlemesine anlaşılmasına ve özel stratejilerin özenle uygulanmasına bağlıdır.
Nörogelişimsel bir durum olarak sınıflandırılan DEHB, dikkat, dürtü kontrolü ve aktivite seviyeleri üzerindeki etkisini göstermekte ve yaşam boyu bireyleri etkilemektedir. Üç temel alt tip - öncelikle dikkatsiz, öncelikle hiperaktif-dürtüsel ve bileşik sunum - kapsamlı bir yaklaşım gerektiren bir dizi zorluğu ortaya çıkarır. DEHB ile boğuşan bireyler kendilerini odaklanmayı sürdürme, projeleri planlama, zamanlarını düzenleme ve dürtüsel davranışları yönetme konusunda zorluklarla boğuşurken bulabilirler. Bu zorluklar belirli ortamlarla sınırlı kalmayıp eğitim kurumlarından profesyonel ortamlara kadar hayatın çeşitli alanlarına yayılmakta ve bu engellerin üstesinden gelmek için yenilikçi çözümler gerektirmektedir.
DEHB'li bireylere özgü karakteristik özellikler dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüselliği kapsar. Dikkatsizlik, görevlere odaklanma mücadelesi olarak ortaya çıkar ve unutkanlığa, kasıtsız hatalara ve faaliyetleri etkili bir şekilde planlama ve yürütmede zorluklara yol açar. Bu da ev ödevlerini tamamlamada veya karmaşık projeleri başarıyla tamamlamada engeller oluşturabilir. Hiperaktif-dürtüsel alt tip, aşırı kıpırdanma, huzursuzluk ve yerinde durmakta zorluk çekme eğilimi ile kendini gösterir. Hiperaktivite yaşla birlikte azalma belirtileri gösterse de, devamlılığı üretkenliği ve sosyal etkileşimleri etkileyebilir. Bir başka ayırt edici özellik olan dürtüsellik, hızlı karar verme, başkalarının yerine konuşma ve sabırla sırasını bekleme zorlukları olarak ortaya çıkabilir. Bu dürtüsel eğilim, kişiler arası ilişkileri zorlayabilir ve uzun vadeli planlamada engeller yaratabilir. Bu karakteristik özelliklerin ötesinde, DEHB'li bireyler genellikle yaratıcılık, aşırı odaklanma ve esnek düşünme gibi olumlu özelliklere sahiptir. Bununla birlikte, DEHB'li birçok birey bu özelliklerin kilidini açmakta veya bunları en iyi şekilde kullanmakta zorlanabildiğinden, zorluk bu özelliklerden etkili bir şekilde yararlanmakta yatmaktadır.
Bakışlarımızı gerçek hayattan örneklere çevirdiğimizde, olağanüstü yetenekli müzisyen, aktör ve girişimci Justin Timberlake, vizyoner milyarder girişimci ve Virgin Group'un kurucusu Richard Branson ve benzersiz Olimpiyat sporcusu Michael Phelps gibi önemli isimler DEHB'li bireylerin içindeki gizli potansiyeli ortaya çıkarıyor. Bu kişilerin her biri ortak bir öyküyü paylaşıyor: hepsinde DEHB var ve olağanüstü potansiyellerini yaşamlarının ilerleyen dönemlerinde keşfetmişler. Bu, DEHB'li bireylerin masaya getirdiği benzersiz güçlü yönleri tanımanın ve beslemenin önemine dair dokunaklı bir hatırlatma işlevi görüyor. Bu, potansiyellerini çevreleyen anlatıyı değiştirmeye, başlangıçta fark edilmeyebilecek ayırt edici bilişsel yetenekleri kucaklamaya ve kutlamaya yönelik bir davettir. Bunu yaparak, insan potansiyelinin çeşitli spektrumuna ilişkin daha kapsayıcı ve aydınlanmış bir anlayışın önünü açmış oluruz.
DEHB'li kişilerin tam potansiyellerine ulaşmalarına yardımcı olmak için kapsamlı ve özenli bir yaklaşım gerekir. DEHB'nin özelliklerine ilişkin farkındalık ve güçlü yönleri vurgulayan özelleştirilmiş taktiklerin uygulanması yoluyla toplum, bu nörogelişimsel hastalığa sahip kişilerin farklı yetenek ve becerilerini etkili bir şekilde kullanabilir. Bir kişinin nöroçeşitliliği ne olursa olsun, tam potansiyelini gerçekleştirmesi, çeşitliliği kucaklamak ve kapsayıcı bir atmosfer yaratmakla başlar. Bireysel potansiyel ve DEHB karmaşık ve incelikli bir etkileşime sahiptir. Toplum, dikkat dağınıklığının yaratıcı faydalarını benimseyerek, aşırı odaklanmanın avantajlarından yararlanarak ve esnek düşünme ve problem çözme yeteneklerinin önemini takdir ederek DEHB'li kişilerin tam potansiyellerine ulaşmalarını sağlayabilir. Bu, DEHB'yi yenmekle ilgili değildir; daha ziyade, farklı bakış açılarının orijinal fikirler ve yaratıcı dehalar ürettiği bir toplum yaratmak için DEHB'nin farklı niteliklerini tanımak ve bunlardan yararlanmakla ilgilidir.DEHB'li kişilerin tam potansiyellerine ulaşmalarına yardımcı olmak için sağlam bir anlayış ve destek sistemi, olumlu pekiştirme ve eğitim ve öğretim tekniklerinin tümü uyumlu bir şekilde birlikte çalışır. Bu stratejileri benimseyerek, sadece DEHB'li kişilerin özel gereksinimlerini karşılamakla kalmayıp, aynı zamanda başarılı olmalarını ve birçok becerilerini dünyayla paylaşmalarını sağlayan bir ortam oluşturabiliriz. Bu, işbirliği, kendi kaderini tayin etme ve empati ve anlayışla geliştirildiğinde potansiyelin sınırlarının olmadığını keşfetme yoludur.
Psikolog Yaren Hilal Ergül
Uzm. Klinik Psikolog Damla Kankaya Sünteroğlu