Duyarlılık, algılama ve tepki verme olarak bilinir. Duyarlılık hassasiyettir
Bebekler 0-1 yaş arasında harekete karşı duyarlıdır. Hereketli olan nesnelere, oyuncaklara, insanlara karşı dikkatli bakarlar, algılarlar tepki verirler. Kendisine gülümseyene gülümseyip, karşısında dudak büzerek ağlama taklidi yapılınca ağlayarak tepki verirler. Beşiklerinin tepesine asılan oyuncakları döndürüp seyrederler, hareketli nesneleri izlemeye devam ederler.
0-6 yaş arasında dile karşı duyarlıdır. Bu dönemde okuma çalışmaları yapılabilir, heceleme ve gramer fark edilir ve kullanılır. Harfleri tanıma, düşünme, kendini sözel olarak ifade etme, yazma çalışmaları ve ses ile gürültüyü ayırt etme dile karşı olan duyarlılık da aklımızda tutabileceğimiz kazanımlar arasındadır.
1-4 yaş arasında küçük nesnelere karşı duyarlıdırlar. Sürpriz yumurtanın üreticileri bu duyarlılıktan faydalanıp oldukça kar ederler. Küçük nesneleri incelemeyi, onları canlandırmayı, onları saklamayı kuma gömmeyi, kendilerine evin içimde küçük alanlar oluşturup, küçük oyuncaklarıyla meşgul olmayı severler.
1-2 yaşında düzene karşı duyarlıdırlar. Bebek deyip geçmeyelim kitaplığın, salonun, mutfağın düzenini algılarlar, nesnelerin yerlerini öğrenirler, ayakkabıların yerinin ayakkabılık olduğunu algılarlar, hangi eşyanın nereye konulduğunu gözlemleyebilirler, çorap çekmecesi, çatal kaşık çekmecesi, plastik kapların, tencerelerin olduğu dolaplar vs. her şeyin yerini ve düzenini fark edip algılarlar.
2-6 yaşında müziğe karşı duyarlıdırlar. Bu yaş aralığında müzik onların hoşuna gider, tekerlemeler, şarkılar yoluyla birçok şey öğretilebilir. Müzikten etkilenirler, kendi kendilerine mırıldanırlar, bildikleri şarkılara hemen eşlik etmek isterler ve yeni şarkılar öğrenmeye karşı isteklidirler. Basit vurmalı müzik aletleri ile müzik etkinlikleri yapılabilir.
3-4 yaşında yazı yazmaya karşı duyarlıdırlar. Yazı yazan insanlar dikkatini çeker, yazının da bir tür iletişim aracı olduğunu düşünebilirler, 4 yaşındaki çocuğunuz öğretmenine onu çok sevdiğini anlatmak için sizden bir mektup yazmanızı isteyebilir. Ya da size bir yazı getirip burada ne yazıyor diye sorabilir.
3-5 yaşında okumaya karşı duyarlıdırlar. Resimli kitaplar ilgilerini çeker. Kitapların resimlerine bakarak kitabın içindeki olayları kendi algıladıkları gibi aktarırlar. Hızlı hızlı olayları anlatıp geçerler. Ayrıca yetişkinler çocukların yanında kitap okuduğunda onların kitaplara olan ilgisini ve merakını da artırmış olurlar. Çünkü belli bir yaşa kadar çocuklar oyun ile işi ayırt edemezler. Yetişkinlerin oyunlarına dahil olmak için onları taklit ederler. Bu durum hem yetişkini hem de çocuğu memnun eder ve mutluluk verir. Çünkü beyinde taklit edilme lobu ile memnuniyet hissedildiğinde uyarılan lob birbirine çok yakın iki komşudur biri aktifleşince diğeri de aktifleşir.
4-6 yaş uzamsal ilişkilere karşı duyarlıdırlar. Yani renklere ve görüntülere duyarlı olma ayrıca bu dönemde çocuklar 3 ve üzeri boyutlarda düş kurabilme özelliğine sahiptirler. Çizgi filmlerin çok renkli olması ve mantıksız çizimlerin çocukların dikkatini çekmesi onların hayal dünyalarının farklılıklara saygılı oluşundan ve hayallerinde her şeyin mümkün olmasından kaynaklanır.
4-6 yaş matematiğe karşı duyarlıdırlar. Bu dönemde çocuklara matematik adına bazı nesneleri sayma çoraplarını, oyuncaklarını, tahta bloklarını vs. sayma, numaralar, ondalık sistem çalışmaları ve geometri çalışmaları öğretilebilir.
2 -6 yaşında zerafet ve kibarlığa karşı duyarlıdırlar. Kendilerine saygı duyulması onlara güven verir ve rahat hareket edebilmelerini sağlar. Yardım ettiğinde kendisine teşekkür edilmesi, davranışın kibarca beğenilmesi onu memnun eder ve tekrarlar. Birbirinin kalbini kıran iki insanın özür dileme davranışını gözlemler ve benzeri durumda ne yapması gerektiğini hatırlar ve uygulamaya çalışır. Toplumdaki yaşlılara olan saygıyı gözlemler ve davranışı taklid eder. Küçüklerini sevmeyi ve onlara yardımcı olmayı bilir. Annesine ve öğretmenine çiçek götürmenin, hediyeleşmenin ve paylaşmanın ne kadar da zarif bir davranış olduğunu ruhunda hisseder. Kaba davranışlar sergileyen insanlardan uzak durmaya çalışır onlardan korkar masallarda anlatılan kötü insanları etrafındaki kaba insanlara benzetir.
Çocuk Gelişim Uzmanı Fatma Özgen